Trung tâm giống cây trồng Eakmat cung cấp giống Macca QN1, A38, OC.

Hạt Macca (hoặc Mắc ca) từ lâu đã được mệnh danh là “Nữ hoàng của các loại hạt” nhờ hương vị béo ngậy, giòn tan độc đáo và giá trị dinh dưỡng đỉnh cao. Không chỉ là một món ăn vặt thơm ngon, Macca còn mang lại vô vàn lợi ích sức khỏe, trở thành lựa chọn lý tưởng cho một chế độ ăn uống lành mạnh. Đặc biệt tại Việt Nam, cây Macca đang được trồng và phát triển mạnh mẽ ở các tỉnh Tây Nguyên như Đắk Lắk, Lâm Đồng, góp phần đa dạng hóa nông sản và nâng cao giá trị kinh tế.

1. Hạt Macca là gì? Nguồn gốc và Đặc điểm

Hạt Macca là hạt của cây Macadamia, một loại cây thân gỗ có nguồn gốc từ rừng nhiệt đới ở Queensland, Úc. Tên gọi “Macadamia” được đặt theo tên của nhà khoa học John Macadam. Hiện nay, Macca đã được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia có khí hậu phù hợp như Hawaii (Mỹ), Nam Phi, Brazil, New Zealand và Việt Nam (đặc biệt là các tỉnh có khí hậu ôn hòa như Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai).

Đặc điểm nổi bật của hạt Macca:

• Vỏ cứng: Hạt Macca có lớp vỏ rất cứng, tròn đều hoặc hơi dẹt, màu nâu sẫm, cần công cụ chuyên dụng để tách.
• Nhân trắng ngà, giòn béo: Phần nhân bên trong có màu trắng sữa đến trắng ngà, hình tròn hoặc bán nguyệt. Khi ăn, nhân có vị béo ngậy đặc trưng, thơm lừng, giòn tan và để lại hậu vị ngọt nhẹ.
• Kích thước: Hạt Macca thường có kích thước từ 1.5 – 2.5 cm.

2. Giá Trị Dinh Dưỡng “Vàng” của Hạt Macca

Hạt Macca không chỉ ngon mà còn là một kho tàng dinh dưỡng, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

• Giàu chất béo không bão hòa đơn: Đây là loại chất béo lành mạnh, chiếm tới 75% thành phần của hạt Macca. Các axit béo này (đặc biệt là axit oleic và axit palmitoleic) rất tốt cho tim mạch, giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL).
• Nguồn chất xơ dồi dào: Macca cung cấp một lượng lớn chất xơ hòa tan và không hòa tan, hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh, ngăn ngừa táo bón và duy trì cảm giác no lâu, tốt cho người muốn giảm cân.
• Vitamin và khoáng chất thiết yếu: Hạt Macca chứa nhiều vitamin quan trọng như vitamin B1, B2, B3, B5, B6, E, và các khoáng chất như Mangan, Đồng, Sắt, Magie, Photpho, Kẽm, Selen. Những dưỡng chất này đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của cơ thể, từ sản xuất năng lượng đến bảo vệ tế bào.
• Chất chống oxy hóa mạnh mẽ: Macca chứa flavonoid và tocotrienols, các hợp chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do, giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính.
• Protein thực vật: Cung cấp một lượng protein đáng kể, cần thiết cho sự phát triển và sửa chữa các mô trong cơ thể.

3. Chọn Giống Macca và Chuẩn Bị Đất Trồng

Chọn giống Macca:

Việc lựa chọn giống Macca phù hợp có ảnh hưởng lớn đến năng suất và khả năng thích nghi của cây. Bạn nên chọn các giống đã được khảo nghiệm và công nhận tại Việt Nam.

• Các giống Macca phổ biến và năng suất cao: A16, H2, 816, 842, 741, QN1, 246…
• Tiêu chuẩn cây giống tốt:
  • Cây giống ghép hoặc giâm cành có nguồn gốc rõ ràng, được nhân từ cây mẹ đầu dòng.
  • Cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, bộ lá xanh tốt.
  • Vết ghép liền, không bị sẹo, không có dấu hiệu nhiễm nấm.
  • Chiều cao cây giống thường từ 50 – 80 cm.
  • Bộ rễ phát triển tốt, ăn kín bầu, không bị xoắn rễ.

Chuẩn bị đất trồng:

Cây Macca thích hợp với đất đỏ Bazan tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt và có độ pH từ 5.5 – 6.5.

• Chọn địa điểm: Đất có độ dốc vừa phải, tránh vùng trũng dễ ngập úng. Cần có đủ ánh sáng và ít gió lớn.
• Làm đất: Cày xới đất kỹ lưỡng, làm sạch cỏ dại. Nếu đất chua, cần bón vôi bột để điều chỉnh độ pH trước khi trồng 1-2 tháng.
• Đào hố: Kích thước hố trồng phổ biến là 60x60x60 cm hoặc 80x80x80 cm tùy độ màu mỡ của đất.
• Bón lót: Trộn đều lớp đất mặt với 10-20 kg phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, phân trùn quế…), 0.5-1 kg phân lân và một ít chế phẩm sinh học (Trichoderma) để tăng cường vi sinh vật có lợi. Lấp hố trước khi trồng khoảng 15-30 ngày

4. Thời Vụ và Khoảng Cách Trồng Macca

Thời vụ trồng:

Trồng Macca ở Tây Nguyên thường được tiến hành vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 5 – 7 dương lịch). Thời điểm này giúp cây con có đủ độ ẩm để phát triển, giảm công tưới trong giai đoạn đầu. Nếu chủ động được nguồn nước tưới, có thể trồng quanh năm.

Khoảng cách trồng:

Khoảng cách trồng Macca hợp lý sẽ giúp cây nhận đủ ánh sáng, thông thoáng, và tối ưu năng suất.

• Trồng thuần: Phổ biến nhất là khoảng cách 8m x 8m hoặc 9m x 9m (tương đương 120 – 156 cây/ha). Mật độ này giúp cây có đủ không gian phát triển tán, cành cho trái và thuận tiện cho việc chăm sóc, thu hoạch.
• Trồng xen: Nếu trồng xen với các loại cây công nghiệp khác như cà phê, hồ tiêu, có thể điều chỉnh mật độ phù hợp.

Kỹ thuật trồng:

• Đào một lỗ nhỏ ở giữa hố đã bón lót, đặt bầu cây vào sao cho mặt bầu ngang bằng hoặc cao hơn mặt đất khoảng 2-3 cm để tránh úng nước.
• Nhẹ nhàng xé bỏ túi bầu ni lông, tránh làm vỡ bầu đất và đứt rễ.
• Lấp đất xung quanh gốc, nén chặt nhẹ nhàng để cây đứng vững.
• Tưới nước đẫm ngay sau khi trồng.
• Cắm cọc cố định cây con để tránh gió lay, kết hợp làm bồn xung quanh gốc để giữ nước.

5. Chăm Sóc Macca Giai Đoạn Kiến Thiết Cơ Bản (1-3 Năm Đầu)

Giai đoạn đầu rất quan trọng để cây Macca hình thành bộ khung vững chắc và phát triển bộ rễ.

Tưới nước:

• Giai đoạn mới trồng: Tưới đủ ẩm 2 lần/ngày trong 1-2 tháng đầu, sau đó giảm dần.
• Mùa khô: Tưới định kỳ 2-3 lần/tuần, đảm bảo đất luôn ẩm nhưng không ngập úng. Nhu cầu nước của Macca khá cao, đặc biệt vào mùa khô và giai đoạn ra hoa, đậu quả.

Bón phân:

• Phân hữu cơ: Bón 10-20 kg phân hữu cơ hoai mục/cây/năm, chia 2 lần vào đầu và cuối mùa mưa.
• Phân vô cơ (NPK): Sử dụng các loại phân NPK có tỷ lệ N (Đạm) cao hơn P (Lân) và K (Kali) trong giai đoạn kiến thiết cơ bản để thúc đẩy sinh trưởng thân lá.
  • Năm 1: 0.5 – 1 kg NPK/cây/năm, chia 4-6 lần bón.
  • Năm 2-3: 1 – 2 kg NPK/cây/năm, chia 3-4 lần bón.
  • Bón cách gốc 30-50 cm, kết hợp xới xáo nhẹ và tưới nước sau khi bón.

Cắt tỉa tạo tán:

Cắt tỉa Macca là kỹ thuật quan trọng giúp cây phát triển cân đối, thông thoáng và tập trung dinh dưỡng nuôi trái.

• Tỉa tạo tán: Khi cây đạt chiều cao 1-1.2m, cắt ngọn để kích thích cây phân cành cấp 1. Chọn 3-4 cành cấp 1 khỏe mạnh, phân bố đều theo các hướng.
• Tỉa định kỳ: Loại bỏ cành tăm, cành sâu bệnh, cành khô héo, cành mọc vượt, cành mọc chồng chéo hoặc mọc bên trong tán để tạo độ thông thoáng, giúp cây nhận đủ ánh sáng.
• Tỉa cành bị bệnh/sâu: Khi phát hiện cành bị nhiễm bệnh hoặc sâu hại, cần cắt bỏ và tiêu hủy ngay.

Phòng trừ sâu bệnh:

Macca tương đối ít sâu bệnh hại so với một số cây trồng khác, nhưng vẫn cần chú ý:

• Sâu đục thân, rệp sáp: Thường xuyên kiểm tra, có biện pháp phòng trừ sinh học hoặc hóa học kịp thời.
• Bệnh thán thư, cháy lá: Đảm bảo vườn thông thoáng, thoát nước tốt. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc hóa học theo khuyến cáo nếu cần.
• Quản lý cỏ dại: Phát dọn cỏ dại xung quanh gốc và trong vườn để hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng và nơi trú ngụ của sâu bệnh.

6. Chăm Sóc Macca Giai Đoạn Kinh Doanh (Từ Năm Thứ 4 Trở Đi)

Khi cây Macca bắt đầu cho trái (thường từ năm thứ 4-5), chế độ chăm sóc sẽ tập trung vào việc nuôi trái và duy trì năng suất.

Bón phân:

• Tăng cường phân hữu cơ: Bón 20-30 kg phân hữu cơ hoai mục/cây/năm.
• Phân NPK: Sử dụng các công thức NPK có tỉ lệ P và K cao hơn N trong giai đoạn ra hoa, đậu quả và nuôi trái.
  • Trước khi ra hoa (tháng 9-10): Bón phân cân đối NPK (ví dụ 16-16-8 hoặc 15-15-15) kết hợp vi lượng để kích thích phân hóa mầm hoa.
  • Giai đoạn đậu quả non (tháng 2-3): Bón NPK có K cao (ví dụ 12-5-12) để giúp quả phát triển, chống rụng.
  • Giai đoạn nuôi hạt (tháng 6-7): Bón NPK có K cao và một ít Bo để tăng chất lượng nhân hạt.

Quản lý ra hoa và đậu quả:

• Macca thường ra hoa vào mùa khô (tháng 11 – 2 năm sau). Đảm bảo đủ nước tưới và dinh dưỡng trong giai đoạn này.
• Một số giống có thể cần thụ phấn chéo để tăng tỉ lệ đậu quả. Cân nhắc trồng xen các giống khác nhau nếu cần.

Tỉa cành và tạo hình:

• Tiếp tục cắt tỉa cành tăm, cành khô héo, cành sâu bệnh.
• Tỉa bớt cành vượt, cành mọc chen chúc để tập trung dinh dưỡng nuôi trái.

7. Thu Hoạch Macca

Macca thường cho thu hoạch sau 4-5 năm trồng. Hạt thường chín vào khoảng tháng 7 – 9 hàng năm.

• Dấu hiệu chín: Vỏ quả bên ngoài chuyển từ xanh sang màu nâu sẫm, một số quả sẽ tự rụng xuống đất. Khi tách vỏ xanh, hạt bên trong sẽ có màu nâu sẫm, cứng chắc.
• Cách thu hoạch: Macca thường được thu hoạch bằng cách nhặt hạt rụng tự nhiên. Có thể trải bạt dưới gốc để hạt rụng không bị lẫn đất đá.
• Xử lý sau thu hoạch:
  • Thu gom hạt đã rụng, loại bỏ vỏ xanh bên ngoài càng sớm càng tốt (trong vòng 24 giờ) để tránh nấm mốc.
  • Rửa sạch hạt và phơi khô ở nơi thoáng mát, có mái che hoặc sấy ở nhiệt độ thấp để giảm độ ẩm hạt xuống khoảng 1.5% trước khi bảo quản hoặc bán.

Việc áp dụng đúng cách trồng Macca theo từng giai đoạn sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao và chất lượng hạt tốt, mang lại hiệu quả kinh tế bền vững cho người nông dân.